Империя и ее соседи - Коллектив авторов

Begoña A. El Alcázar de Madrid. Del castillo Trastámara al palacio de los Austrias (ss. XV-1543), in: Archivo español del arte. 2014. T. 87. Núm. 348. P. 335_35O; Manzano Martos R. Los Alcázares españoles a finales de la Edad Media. Segovia: s.e., 2000; Ladero Quesada M.A. Los alcázares reales en la ciudades de Castilla (siglos XII a XV). Segovia: s.e., 2002; Begoña A. El Alcázar de Madrid. Del castillo Trastámara al palacio de los Austrias (ss. XV-1543), in: ArchivoEspañoldeArte. 2014. Vol. 87(348). P. 335–350; Ауров O.B. Город и замок в Кастилии и Леоне в конце XII – середине XIV вв.: сюжет из истории феодальной власти, в кн.: Электронный научно-образовательный журнал «История» [Электронный ресурс]. 2023. № 6. URL: https://ras. jes.su/history/s20798784OO27448-i-i(i6.O9.2024) (и др.).

199

См., например, обэтом: Velasco Вауоп В. Historia de Cuéllar. Segovia: s.e., 1996. P. 107–108; Almagro A. El Palacio de Pedro I en Tordesillas: realidad e hipótesis, in: Reales Sitios: Revista del Patrimonio Nacional. 2005. № 163. P. 2–13; Llórente Minguez J.C. El Palacio de Pedro el Cruel. Segovia: Cámara Oficial de Comercio e Indudstria de Segovia, 2008.

200

См., например: Никитюк E.B. Историко-антикварное сочинение Павсания в русле так называемого греческого возрождения, в кн.: Павсаний. Описание Эллады / Пер. с древнегреч. С.П. Кондратьева, под ред. Е.В. Никитюк. Отв. Ред. Э.Д. Фролов. СПб.: Алетейя, 1996. С. 23–26.

201

О moenia как укреплениях см.: Isid. Etym. XV.2.1; Isid. Etym. XV.1.55; Isid. Etym. XV.2.17. О moenia как общественных зданиях см.: «Moenia autem duplicem habent significationem; nam inter dum moenia abusi vedici omnia aedificia publica civitatis, ut Dividimus muros, et moenia pandimus urbis (Virg. Aen. II.234 – O.A.); proprie autem moenia sunt tantum muri» (Isid. Etym. XV.2.18).

202

Isid. Etym. XV. 2. De aedificiis publicis.

203

О римском маяке в Ла-Корунье, известном как «башня Геркулеса» и сохранившемся до настоящего времени, см., например: Latorre González-Moro Р., Caballero Zoreda L. Análisis arqueológico de los paramentos del faro romano llamado torre de Hércules (La Coruña, España), in: Informes de Construcción. 1995– Vol. 46. № 435. P. 47–50. Следует также отметить, что изображение маяка встречается в ряду миниатюр хроники «История Испании» в роскошном кодексе, происходящем из королевского скриптория Альфонсо X. См.: RBME. Y-I-2, f. 4V (XIII в.).

204

В качестве примера можно привести римский амфитеатр в Ниме (arena), превращенный в крепость (castrumarenarum) и ставший, в частности, последним оплотом участников мятежа дукса Павла 673 г., после того, как они были выбиты из города: «At ubi feroces nostrorum animos sustinere non possunt, intra arenas, quae ualidiori muro, antiquioribus aedificiis cingebantur, se muniendos includunt. Sed ubi uisum est illis quosdam e nostris insequi, qui se in praedam inuoluerant, illico praeuenti, antequam se in castro illo arenarum reciperent, iugulati sunt» (lul. Hist. 18). Общие сведения об амфитеатре в Ниме, неплохо сохранившемся до настоящего времени, см., например: Pelet A. Description de l’amphithéatre de Nimes. Nimes: Imprimerie Rogeret Laporte, 1866; Fincker M. L’amphithéatre de Nimes. Remarques á propos desadate, saplace, sonimage, in: Pallas. Revued’étudesantiques. 1994. № 40. P. 187–207.

205

sid. Etym. XV.2.23–46: «Plateae perpetuae ac latiores civitatum viae sunt, iuxta proprietatem linguae Graecae a latitudine nuncupatae; PLATU Senim Graeci latum dicunt. Quintana pars plateae quinta est, qua carpentum progredi potest. Cloacae dictae quod his percolantur a quae. <…> Imboli, vel quia subvolumina sunt, vel quia sub his ambulant. Sunt enim portici hiñe inde platearum. Forus est exercendarum litium locus a fando dictus. Haec loca et prorostra vocantur ideo quod ex bello Púnico captis navibus Carthaginiensiumrostra ablata sunt, et in foro Romano praefixa ut esset huius insigne victoriae. Curia dicitur eo quod ibi cura per senatum de cunctis administretur. Praetorium, quod ibi praetor resideat ad discutiendum. Gymnasium generalis est exercitiorum locus. Tarnen apud Athenas locus erat ubi discebatur philosophia et sapientiae exercebatur Studium; nam GUMNASION Graece vocatur, quod Latine exercitium dicitur, hoc est meditatio. Sed et balnea et loca cursorum et athletarum gymnasia sunt, eo quod illic homines in suae artis studio exercitentur. Capitolium Romae vocatum eo quod fuerit Romanae urbis et religionis caput summum. <…> Arces sunt partes urbis excel-sae atque munitae. Nam quaecumque tutissima urbium sunt, ab arcendo hostem arces vocantur. Vnde et arcus et area. Circum Romani dictum putant a circuitu equorum, eo quod ibi circum metas equi currant. Theatrum autem ab spectaculo nominatum, APO TOU THEORIAS, quod in eo populus stans desuper atque spectans ludos scenicos contemplaretur. Amphitheatrum vero vocatum quod ex duobus sit theatris conpositum. Nam amphitheatrum rotundum est, theatrum vero ex medio amphitheatrum est, semicirculi figuram habens. Labyrinthus est perplexis parietibus aedificium, qualis est apud Cretam a Daedalo factus, ubi fuit Minotaurus inclusus <…> Farum turris est maxima quam Graeci ac Latini in commune ex ipsius rei usu farum appellaverunt, eo quod flammarum indicio longe videatur a navigantibus… Cocleae sunt altae et rotundae turres; et dictae cocleae quasi cycleae, quod in eis tamquam per circulum orbemque conscendatur; qualis est Romae centum septuaginta quinque pedibus. Thermas appellatas quod caleant; Graeci enim THERMON calorem vocant. Balneis vero nomen inditum a levatione maeroris; nam Graeci BALANEION dixerunt, quod anxietatem animi tollat. Haec et gymnasia dicuntur, quia ibi athletae uncto corpore et perfricato manibus exercitantur; nam GUMNASION Graece, Latine exercitium dicitur. Apodyterium, ubi lavantium vestimenta ponuntur, ab exuendo scilicet dictum; APODUEIN enim Graece exuere dicitur. Propina Graecus sermo est, quae apud nos corrupte popina dicitur: est autem locus iuxta balnea publica, ubi post lavacrum a fame et siti reficiuntur. Vnde el propina et propinare dicitur. PEINA enim Graece famem significat, eo quod hie locus famem tollat. Tabernae olim vocabantur aediculae plebeiorum parvae et simplices in vicis, axibus et tabulis clausae; unde et tabernariae, quod ibi solebant consedere. Dictae autem tabernae quod ex tabulis lignisque erant constructae, quae nunc et si non speciem, nomen tarnen pristinum retinent. Macellum dictum quod ibi mactentur pécora quae mercantibus venundantur. Mercatum autem a conmercio nominatum. Ibi enim res vendere vel emere solitum est; sicut et teloneum dicitur ubi merces navium et nautarum emolumenta redduntur. Ibi enim vectigalis exactor sedet